Osteoporoza – cicha epidemia

Osteoporoza (osteoporosis) to choroba przebiegająca w obrębie układu kostnego. Prowadzi do słabszej wytrzymałości kości w wyniku zmniejszonej jej gęstości i elastyczności. Jak mawiał angielski lekarz F. Albright, opisując chorobę, osteoporoza to “zbyt mało kości w kości”.

Po 35. r.ż. kościec człowieka ulega fizjologicznym zmianom charakteryzującym się stopniowym spadkiem gęstości masy kostnej. Jednak w niektórych przypadkach proces ten przebiega bardzo dynamicznie, nasilając ryzyko złamań. W Polsce w 2018 r. osteoporozę zarejestrowano u 1,7 mln kobiet i 400 tyś. mężczyzn. Jednak liczba chorych jest niedoszacowana, gdyż diagnostykę prowadzi się przeważnie po 50. r.ż. i nie każdy uprawniony z niej korzysta.

Podstawowym kryterium diagnostycznym osteoporozy jest pomiar gęstości mineralnej kości. Dokonuje się go za pomocą badania rentgenowskiego – densytometrii. Do oceny kośćca wykorzystuje się prześwietlanie bliższego końca kości udowej lub lędźwiowego odcinka kręgosłupa, rzadziej kości przedramienia. W zakresie badań laboratoryjnych wykonuje się badania podstawowe: morfologię, ALAT, AspAT, kreatyninę, badanie ogólne moczu oraz ocenia się stężenie w surowicy krwi: wapnia, fosforu, witaminy D, parahormonu. 

Do czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy należą: 

1. czynniki genetyczne: osteoporoza i/lub częste złamania wśród najbliższych członków rodziny, osoby bardzo szczupłe o cienkim i drobnym kośćcu;
2. płeć żeńska: ryzyko rozwoju osteoporozy związany jest ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie kobiety po ustaniu miesiączkowania. Po ukończeniu 50. r.ż. kobiety są czterokrotnie bardziej narażone na wystąpienie osteoporozy niż mężczyźni. W grupie dużego ryzyka są kobiety, u których menopauza wystąpiła przed 45. r.ż.;
3. wiek: kobiety około 50. r.ż., mężczyźni po 60. r.ż., wśród seniorów powszechnie stwierdza się niedobory witamy D oraz upośledzenie wchłanianie wapnia, unieruchomienie sprzyja demineralizacji kości (zmniejszenie gęstości kośćca); 
4. niski poziom hormonów płciowych: wraz z menopauzą dochodzi do spadku poziomu estrogenów w organizmie kobiety, co przyczynia się do upośledzenia wchłaniania wapnia, prowadząc do obniżenia gęstości kości;
5. niektóre choroby przewlekłe: np. choroby jelit przebiegające z upośledzonym wchłanianiem, anoreksja; BMI < 18,5;
6. niektóre leki: przewlekła terapia glikokortykostereoidami, metotreksatem, niektórymi lekami przeciwpadaczkowymi;
7. brak aktywności fizycznej;
8. dieta: uboga w Ca, witaminy D i K, kwasy omega, bogata w szczawiany, fosforany, sól, kofeinę;
9. nikotynizm: naukowcy zauważają, że osoby palące charakteryzują się niższą gęstością kości w porównaniu z osobami niepalącymi. Jednocześnie wskazują, że zerwanie z nałogiem może pozytywnie wpłynąć na stan kośćca;
10. alkoholizm: może prowadzić do niedożywienia, zaburzenia wchłaniania witamin i innych składników pokarmowych. W wyniku spożywania alkoholu dochodzi do zaburzeń równowagi ciała – głównej przyczyny urazów mechanicznych.